Kooldries - Hoofsweer

In onze provincie is de natuur erg verbonden met het historisch erfgoed van de 2de wereldoorlog. Denk maar aan het Fort van Brasschaat, de Schans van Smoutakker of de Antitankgracht, maar ook het waardevolle natuurgebied de Kooldries in Brecht heeft een woelig verleden.

De Kooldries dankt zijn ontstaan aan de graafwerken van het kanaal Dessel-Schoten in de 19de eeuw. Tijdens het graven werden namelijk omvangrijke kleilagen ontdekt. Heel wat steenfabrieken probeerden deze "Klei van Rijkevorsel" te exploiteren.

Eén van die steenfabrieken was gevestigd ten noorden van de Kooldries. In de jaren '50 moest de fabriek echter haar deuren sluiten omdat de kleilagen in Brecht te dun en ondiep waren. Dat kan je nu nog zien aan de onregelmatige vormen van de kleiputten.

Vervolgens kocht het chemiebedrijf Bayer het ganse gebied. De ondoordringbare kleilagen waren immers heel interessant voor de berging van chemisch afval. De inwoners van Brecht lieten dat echter niet zomaar gebeuren. Ze kwamen op straat om te protesteren en overal in de gemeente werden zwarte vlaggen uitgehangen.

Mede dankzij de inspanningen van de toenmalige natuurvereniging De Wielewaal -nu Natuurpunt- verkocht Bayer het gebied opnieuw aan de steenfabriek. Daarna kreeg de plaats waar de fabriek stond een bestemming als weekendrecreatiegebied, terwijl voor het kleiputtengebied een huurovereenkomst van 99 jaar met onze vereniging werd gesloten.

Paradijs voor amfibieën

Ondertussen is de Kooldries sterk geëvolueerd tot een afwisselend landschap. Behalve de oude kleiputten vinden we er een eikenberkenbos, een rietveld, wilgenstruweel, een stukje heide en een oude hoogstamboomgaard terug. In 2002 werd een aanpalende weide toegevoegd aan het natuurreservaat.

Bijzonder voor het gebied zijn de sterke schommelingen van het waterpeil. Daardoor is de laatste jaren één derde van het gebied volledig ontoegankelijk. Tijdens droge zomers kan het water weer sterk zakken en ontstaan waterpartijen, dammetjes en zacht glooiende oevers. Op deze oevers verschijnen dan zeldzame planten zoals de naaldwaterbies en de kleine en ronde zonnedauw.

Uiteraard is het gebied ook een paradijs voor libellen en amfibieën. De Kooldries is overigens één van de plekken in onze regio waar de zeldzame kamsalamander voorkomt. Dit beestje wordt ook wel de grote watersalamander genoemd omdat hij wel 17 cm lang kan worden. In de paartijd kan je de mannetjes herkennen aan een forse, scherp getande rugkam. De kamsalamander deinst er trouwens niet voor terug om andere salamandersoorten te verorberen.

Sinds enige tijd bedreigen tienduizenden bruine dwergmeervallen de vissen en amfibieën in de vijvers. Deze Amerikaanse vissoort heeft in onze streken immers geen natuurlijke vijanden. Pogingen om de dwergmeervallen te bestrijden hadden tot nog toe geen resultaat.

Rijk vogelgebied

De Kooldries is voor heel wat vogels een belangrijk broedgebied. Op en naast het water broeden zwemvogels als de dodaars. In het eiken-berkenbos maken spechten, boomklevers, wielewalen en soms ook boomvalken hun nestje. De laatste jaren graaft de vos zijn burcht in het gebied. Elders in het bos groeit de zeer zeldzame trilgraszegge overvloedig.

Om het gebied te onderhouden, laten we schapen grazen op het heideperceel. We verwijderen vogelkersstruiken en we ontbossen vijveroevers zodat libellen en pioniersplanten meer kansen hebben. Het nieuwe weideperceel wordt onze toekomstige uitdaging. Nu groeien daar slechts banale plantensoorten, maar we zijn ervan overtuigd dat dit een waardevol hooiland kan worden.