De Kuifeend & Grote Kreek

Natuuroase in de Antwerpse haven

In het midden van de Antwerpse haven, in het NMBS-rangeerstation Antwerpen Noord, ligt het natuurgebied De Kuifeend en de Grote Kreek.
De onmiddellijke omgeving oogt niet zo fraai en wordt gedomineerd door haven- en spoorinfrastructuur zoals bedrijven, opslagplaatsen en containerterminals.

En toch... ondanks deze op het eerste gezicht natuuronvriendelijke omgeving vormt het natuurgebied één van de paradepaardjes onder de vogelrijke gebieden in Vlaanderen. Niet meteen de omgeving waar je een ‘eendenhemel op aarde’ zou verwachten...

Sinds 1972 wordt het belangrijkste deel van het gebied beheerd door Natuurpunt Antwerpen Noord. Geen overbodige luxe. Want de natuur staat in het Antwerpse sterk onder druk.

In 2001 kwam er gelukkig een doorbraak om de natuurrijkdom van De Kuifeend en de Grote Kreek te redden. Dit was enkel mogelijk dankzij een samenwerking tussen Natuurpunt, het Antwerpse Havenbedrijf en de NMBS.

Van polder tot vogeleldorado

Het natuurgebied De Kuifeend ontstond als gevolg van de voortschrijdende uitbreiding van de Antwerpse haven begin van de jaren ‘60.

Om tegemoet te komen aan het toenemende scheepvaartverkeer in de haven, werd het toenmalige NMBS-rangeerstation Antwerpen Noord, dat sinds 1928 operationeel was, vergroot. Delen van de toenmalige polder van Oorderen werden voor de uitbouw van dit station met een metersdikke laag fossiel zand opgespoten.

De Kuifeend, de Grote Kreek en omliggende moerasgebieden vormen één van de belangrijkste watervogelgebieden in Vlaanderen. Niet zo verwonderlijk dat Natuurpunt zich met hart en ziel inzet voor dit natuurgebied.

Door een toeval werd meer dan 30 ha van de oorspronkelijke polder onaangeroerd gelaten. Door het afsnijden van de poldergrachten liep deze polder geleidelijk door neerslag onder water, waardoor een mozaïek van een grote en een zestal kleinere plassen ontstond.

Al vlug bleek dit terrein voor allerlei vogelsoorten bijzonder waardevol als broed- en pleisterplaats . Het natuurgebied werd genoemd naar de gelijknamige eendensoort die hier een toen voor Vlaanderen belangrijke broedvogelpopulatie met grote dichtheden herbergde. De Kuifeend was geboren!

Fragmenten uit een woelig verleden

De polders ten noorden van Antwerpen waren eeuwenlang het toneel van ingrijpende veranderingen. Dat gold ook voor de Grote Kreek, een restant van een uitgebreid kreken- en geulenstelsel dat prominent aanwezig was na een grote dijkdoorbraak rond 1570. Een gedeelte van deze kreek bestaat nog steeds en wordt nu omzoomd door brede rietkragen en oorspronkelijke polders waar naast allerlei watervogels verschillende belangrijke soorten rietvogels tot broeden komen. Begin 21ste eeuw werd de natuurinrichting in het gebied uitgebreid en werden nieuwe moerassen zoals het Binnenmoeras en een weidevogelgebied genaamd de‘Binnenweilanden’ aangelegd.

Een bezoek waard!

Het natuurgebied De Kuifeend en de Grote Kreek is wegens zijn ligging midden in de haven helaas niet vrij toegankelijk. Natuurpunt Antwerpen Noord organiseert wel regelmatig excursies waar je, onder deskundige begeleiding, kan kennis maken met de grote rijkdom van dit bijzondere natuurgebied.